Stem Cells that Kill

Hồ Đăng Thuận chuyển ngữ

 

Năm 1998, James Thomson của Đại Học Wisconsin-Madison và John Gearhart thuộc Đại Học John Hopkins báo cáo thành công trong việc cô lập các tế bào phôi nguyên thủy ( embryonic stem cell) ở người. Tế bào nguyên thủy (stem cell), còn được gọi là tế bào gốc, là tế bào từ phôi (embryo,) thai (fetus,) hay ở những mô đã trưởng thành (adult,) mà trong một điều kiện nào đó, có khả năng tự sinh sản trong một thời gian dài để cho ra những tế bào chuyên hóa của các mô (tissue,) hay cơ quan có chức năng chuyên môn của cơ thể.

Bản tiếng Việt sau đây được dịch từ bài Stem Cells That Kill do Alice Park viết trong tuần báo Time, số ra ngày 24 tháng Tư năm 2006. HDT

******

NHỮNG TẾ BÀO NGUYÊN THỦY GIẾT NGƯỜI

By Alice Park

Ung thư được phát động bởi những tế bào nguyên thủy (gốc) của riêng chúng. Thấu triệt quá trình này có thể dẫn đến những phương pháp điều trị mới - ngay cả việc chữa lành.

 

Hãy tưởng tượng có một loại tế bào đang xây tổ ấm trong cơ thể bạn và đang hưởng điều tốt đẹp nhất trong mọi thế giới. Chúng được trời phú cho sự bất tử với khả năng sinh sản vô hạn. Mỗi khi chúng phân chia, mỗi tế bào cho ra hai tế bào con với hai số phận khác nhau. Một đứa sẽ miệt mài phân chia, đẻ ra hàng trăm phó bản trước khi chết đi vì kiệt sức. Đứa kia khó chơi hơn vì được thừa hưởng khả năng bất tử  từ cha mẹ. Biết chắc cám dỗ của sự sinh sản hoài hủy sẽ tận cùng bằng cái chết, nó chỉ thỉnh thoảng mới phân bào, và do đó sống hoài.

Chính loại tế bào tinh quái này đã đột nhiên nháng lên ngọn lửa hứng khởi cho các nhà sinh học phân tử và việc nghiên cứu ung thư khắp thế giới. Được gọi là tế bào ung thư nguyên thủy, nó có thể chính là thủ phạm tàn độc đứng đàng sau một bướu ung thư, với thói quen hiểm ác ưa trở lại sinh sản ở một vùng khác của cơ thể sau nhiều năm ngủ yên. Việc nghiên cứu loại tế bào này giúp các nhà khoa học khám phá một vài bí ẩn sâu thẳm của chứng ung thư và đang dẫn họ đến gần hơn mục đích tối hậu của mọi phương pháp điều trị - cứu chữa được nó. Có thể nghĩ tế bào nguyên thủy ung thư như là một bản in gốc. Chừng nào bản gốc còn thì phó bản còn được in ra, và bướu ung thư còn tiếp tục phát triển. Phá hủy các tế bào độc tại gốc sẽ diệt luôn toàn bộ khối u.

Bác sĩ Robert Weinbert, một nhà tiên phong trong nghiên cứu ung thư tại Whitehead Institiute ở Cambridge, Mass. cho rằng, “đây là một cuộc cách mạng về khái niệm trong ngành sinh học ung thư.” Bác sĩ Jean-Pierre Isss, một nhà nghiên cứu về ung thư máu tại Trung Tâm Ung Thư MD Anderson ở Houston, Texas cũng cho rằng, “ Khái niệm này sẽ giải thích nguồn gốc và sự phát triển của khá nhiều loại ung thư khác nhau ở người. Nếu có thể phá hủy được tế bào ung thư nguyên thủy, ta có thể chữa lành chứng ung thư.”

Những ý kiến này đã thay đổi nếp suy nghĩ cố hữu về ung thư trong giới y khoa. Các bác sĩ  bắt đầu dẹp bỏ nổi ám ảnh hằng thập niên rằng phải làm giảm khối u ung thư. Thay vào đó họ bắt đầu nghĩ rằng phần lớn tế bào ung thư trong khối u chỉ là những nhiễu âm, làm lạc hướng chú ý vào thủ phạm chính, là những tế bào nguy hiểm chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ, khoãng 3% đến 5% mà thôi. Tại buổi hội thảo gần đăy nhất của Hiệp Hội Khảo Cứu Ung Thư Hoa Kỳ, các nhà nghiên cứu ung thư tại Trung Tâm Ung Thư ở Thành Phố Hi Vọng, Duarte, California, loan báo rằng họ đã cô lập được một nhóm tế bào-giống tế bào nguyên thủy- ở phổi, gây chứng ung thư phổi. Khoa học gia ở đại học Stanford đi một bước xa hơn. Họ đã có thể cô lập những tế bào nguyên thủy từ những bướu ung thư vú, và nhận dạng một chỉ dấu di truyền cho phép tiên đoán tiến triển bệnh. John Dick, một giáo sư ở đại học Toronto và là một nhà nghiên cứu ung thư hàng đầu cho rằng, “Từ các tổ chức tài trợ cho đến các viện nghiên cứu hay khoa học gia,  mọi người đều nghĩ rằng đây mới chính là cuộc chơi.”

Cũng dễ hiểu. Hơn 30 năm sau khi khởi động cuộc chiến chống ung thư, các khối u ác tính khắp nơi trong cơ thể vẫn tìm cách tránh né những phương pháp điều trị tối tân nhất. Trong một vài chứng ung thư máu, tỉ lệ sống sót vẫn không nhúc nhích so với thập niên 1970. Công bình mà nói, đã có nhiều dạng hóa và xạ trị phức tạp và ít độc hơn, cũng đã có nhiều loại thuốc thông minh hơn như Gleevec và Herceptin,  hiệu quả hơn đối với tế bào ung thư. Nhưng những phương pháp điều trị này đều coi mọi tế bào ung thư như nhau. Thế hệ chữa trị kế tiếp cần nhận dạng và nhắm mục tiêu vào nguyên nhân gốc của bướu. Theo bác sĩ Weinbert, “Việc này cần đìều-hướng suy nghĩ của nhà đìều trị. Ta cần tập trung vào việc tiêu diệt tế bào nguyên thủy hơn là phá hủy khối u.” Nhờ vào bản chất đặc biệt của tế bào ung thư nguyên thủy mà sự chuyển hướng suy nghĩ đang xảy ra. Không như tế bào phôi nguyên thủy đang khuấy động những cảm xúc về chính trị và đạo đưc (vì trên lý thuyết chúng có thể được dùng để tạo nên một con người hoàn toàn mới,) các tế bào ung thư nguyên thủy là những dạng ngẫu biến của tế bào nguyên thủy trưởng thành, chỉ có thể tạo ra các tế bào phó bản cho một loại mô nhất định , ví dụ tế bào cho mô máu, mô da, hay mô phổi. Điều cho những tế bào trưởng thành này cái “tính gốc” là khả năng tái tạo nhiều tế bào gốc khác giống chúng (nghĩa là tiếp tục khả năng tái tạo mô máu, mô da, hay mô phổi...) qua đó tạo ra một thế hệ tế bào mới thay thế cho những tế bào đã chết đi.

Ý tưởng một quá trình tương tự có thể diễn ra trong ung thư đến từ các nhà nghiên cứu ung thư máu. Trong một loạt các nghiên cứu vào thập niên 1900, các khoa học gia lấy các tế bào ung thư máu từ bệnh nhân, tách chúng ra từng phần nhỏ, cấy vào một loại chưột có khả năng miễn nhiễm với sự cấy đặt. Một vài phần cấy đặt này phát triển thành bướu ung thư trong chuột, các phần khác thì không. Đây là bằng chứng đầu tiên cho thấy tế bào trong bướu ung thư không đồng nhất. Một vài tế bào này nguy hiểm hơn các tế bào kia.

Điều thách đố là tìm cách nhận dạng và cô lập được chúng. Các nhà khoa học đang bắt đầu với những gì họ biết, phân tích các mẫu protein rải rác trên bề mặt  của tế bào gốc bình thường, rồi tìm các protein chỉ hiện diện trên các tế bào ung thư. Cho đến nay các chuyên gia về ung thư máu có ưu thế. Họ làm việc với kiến thức thu thập được từ những công trình nghiên cứu tế bào nguyên thủy của máu từ thập niên 1940. Nhóm của John Dick ở Toronto là nhóm đầu tiên đã xác định được protein CD34, một bằng chứng tiềm tàng sự hiện diện của tế bào ung thư máu nguyên thủy. Dick chứng minh rằng các tế bào bướu mang nhiều CD34 khi được chích vào chuột, sẽ phát triển thành bướu ung thư. Ngược lại, những tế bào ung thư máu không mang protein CD34 sẽ không có tác động độc hại này.

Hi vọng một khi các protein mang tính “chỉ dấu nguyên thủy” này được xác định, tác động của thuốc trên đối tượng sẽ được hướng dẫn chính xác hơn, sẽ làm cho việc điều trị ung thư được tốt hơn. Ivy Weissman, một chuyên gia ngành sinh học phát triển ở đại học Stanford, người đầu tiên cô lập được tế bào gốc cho việc tạo máu, đang làm việc  chỉ để xác định chính xác nhóm proteins đặc thù cho ung thư máu.

Trên bệnh nhân ung thư, đối tượng để tìm các proteins này thì không thiếu. Bởi một lẽ là các tế bào ung thư gốc này có vẽ rất năng động. Chúng có thể đi từ nơi được sinh ra đến nhiều vùng khác của cơ thể, nơi mà chúng có thể sinh sôi những tế bào gốc khác, làm phát triển bướu ung thư. Tiêu diệt những tế bào gốc này từ nguồn của chúng có thể giúp kiểm soát sự lan tràn của các chứng ung thư như ung thư máu, là bệnh mà trong đó các tế bào ung thư  như một ngọn lửa nhen nhúm từ tủy xương, đã cháy bùng lan vào máu và các mô khác. Ngăn chặn nguồn tiếp liệu cho các tế bào ung thư nguyên thủy này có thể cũng là một chiến lược hữu hiệu khác mà các dược phẩm chống ung thư đang nhắm đến. Không như những tế bào nguyên thủy bình thường vốn lấy oxigen vá các chất cần cho sự phát triển từ nhiều nguồn tiếp liệu khác nhau trong máu , những tế bào ung thư gốc có vẽ cần những yếu tố đặc thù cho phát triển của chúng. Một khi đã tìm được nguồn tiếp liệu đặc thù ấy, chúng sẽ hút hết mọi thứ chúng cần. Lợi dụng đặc tính lệ thuộc ấy, việc xác định rồi ngăn chặn nguồn tiếp liêu có thể là một cách nhằm quật ngã chứng ung thư.

Có thể còn nhiều năm nữa mới có một phương  cách trị liệu được chấp thuận. Tuy nhiên, sự hứng khởi trong ngành đang gia tăng nhanh chóng. Nghịch lý thay, phải cám ơn những giới hạn khắc khe trong lãnh vực nghiên cứu tế bào phôi nguyên thủy của Tổng Thống George W. Bush. Một vài quỹ tài trợ của Liên Bang thay vì đổ vào cho việc nghiên cứu tế bào phôi nguyên thủy đã được chuyển qua  cho việc nghiên cứu tế bào ung thư nguyên thủy. Bác sĩ Robert Weinbert nói, “Đừng mong chi cả trước năm năm, nhưng nếu 15 năm sau vẫn chưa thấy gì, thì bạn có quyền giận dữ .”

Các bệnh nhân ung thư, hãy ghi vào cuốn lịch của bạn điều này.

 

 

Bài vở , hình ảnh, dữ liệu đăng trên trang nhà của Y Khoa Huế Hải Ngoại (YKHHN) hoàn toàn có tính thông tin hay giải trí. Nội dung của tất cả bài vở, hình ảnh, và dữ liệu này do tác giả cung cấp, do đó trách nhiệm, không nhất thiết phản ánh quan điểm hay chủ trương của trang nhà YKHHN.
Vì tác quyền của mọi bài vở, hình ảnh, dữ liệu… thuộc về tác giả, mọi trích dịch, trích đăng, sao chép… cần được sự đồng ý của tác giả. Tuy luôn nỗ lực để độc giả được an toàn khi ghé thăm trang nhà YKHHN, chúng tôi không thể bảo đảm là trang nhà này hoàn toàn tránh được các đe dọa nhiễm khuẫn hay các adwares hay malwares… Vì chúng tôi không thể chịu trách nhiệm cho những tổn hại nếu có, xin quý độc giả cẩn trọng làm mọi điều có thể, ví dụ scanning, trước khi muốn sao chép, hoặc/và tải các bài vở từ trang nhà YKHHN xuống máy của quý vị.