Tôi cất tiếng khóc chào đời trong thời loạn ly . Ba Tôi đi tập kết, rồi không bao giờ có tin gì về nhà nữa. Mẹ tôi giao tôi cho Bà Ngoại nuôi, và giấy khai sanh của Tôi đứng tên Dì và Duợng tôi, như là Cha và Mẹ ruột của Tôi.

Mẹ tôi đi lấy chồng khác khi tôi còn đỏ hỏn !!. Mẹ Tôi đi làm trong Bệnh Viện ở Sài Gòn . Rồi nỗi buồn thảm đã sớm đi vào đời tôi !. Dì và Duợng tôi bị tai nạn xe, chết ngay trên đuờng đèo Sài Gòn - Đà Lạt . Dù lúc ấy chỉ mới 4 tuổi, sao tôi vẫn nhớ đến những năm 1953-1954, Tây đánh phá ở Huế . Hai bà Cháu lúc ấy ở Gia-Hội, Bà Ngoại làm việc cho Nhà Thuơng Morin, phòng Hộ Sinh.

Lúc Tây làm dữ, đập phá các nhà, các cửa hàng, bắn ầm ầm, Tôi không có ở nhà mà qua  bên nhà Dì M.T chơi. Bà lo sợ tìm tôi khắp nơi ...trong lúc loạn lạc, súng nổ, đạn bay, lính Tây hung ác ... mãi mới tìm ra đuợc Tôi. Bà la mắng, doạ đánh 100 roi !... Tôi vòng tay xin lỗi và hứa từ nay con sẽ không dám làm Bà buồn lòng nữa !

Có lần Bà đã bồng tôi lên giuờng nằm ngủ , bỗng có nguời từ trên Bệnh Viện gõ cửa gọi, Bà phải đi gấp trong đêm khuya vì có sản phụ sinh khó . Làm xong việc, Bà về lại nhà lên giuờng mở mùng tìm Tôi : không có ! . Bà hốt hoảng tìm kiếm khắp nơi, kêu tên Tôi, hỏi thăm mọi nguời quanh xóm mãi vẫn không thấy ....Cuối cùng, rất lâu sau đó, Bà tìm thấy Tôi ngủ ngon lành duới đất, trong gầm giuờng ! Có lẽ là đã ngủ say quá, lăn xuống đất hồi nào không hay, rồi lại ham ngủ tiếp nằm mãi duới gầm giuờng không ra, làm cho Bà một phen hết hồn !

Thế rồi Tây về nuớc, Bà Ngoại hết làm cho Bệnh Viện Morin, Bà đổi đi làm cho Bệnh Viện công Phan Thiết, phòng Sinh. Hai Bà Cháu ở trong ngôi nhà nằm ngay trên đuờng Hải Thuợng Lãn Ông, gần Bệnh Viện Phan Thiết, còn đuợc gọi là đuờng Nhà Thuơng. Đi đâu Bà cũng dẫn Tôi theo, còn Tôi , vì thiếu tình thuơng của cả Cha lẫn Mẹ nên Tôi cứ quấn quýt quanh Bà.

Bà có những nguời bạn quen thân, cũng gốc ở Huế vào Phan Thiết, nhà cùng trong xóm, và cùng làm việc trên Bệnh Viện, như Mẹ của Túy ( Cô bạn hơn Tôi vài tuổi ). Mẹ của Túy cũng làm việc ở Phòng Sinh, cùng chỗ với Ba. Có lần, thấy Túy đeo trên cổ cái kiềng vàng mới, đẹp quá , Túy khoe Mẹ mới mua cho, Tôi về nhà, khóc, đòi Bà mua cho bằng đuợc cây kiềng vàng giống như cái của Túy, tức thì.
Bà dỗ dành :”Chừ tối rồi, ai mà bán ! Ngày mai tiệm mở, Bà mua cho Con ".
Tôi nghe cũng xiêu lòng, rồi nín khóc, nín đòi, rồi quên đi . Mà Túy cũng không mang kiềng vàng nữa, Ba Tuý không cho Con đeo vàng vì sợ nguy hiểm cho Con.

Thời gian Tôi ở Phan Thiết không lâu, mà sao Tôi thuơng cái xứ ấy chi lạ !.

Tôi nhớ những Cồn Cát trắng, Tôi nhớ Lầu Ông Hoàng trên đỉnh đồi ở Phú Hài, và gần đó là Tháp Chàm cổ kính, bí ẩn . Tôi nhớ Biển Thuơng Chánh: Tôi đã đi tắm, nhảy sóng, vọc nuớc, làm bánh bằng cát, xây nhà trên bãi cát ... với mấy Chị Em nhà Túy. Rồi Phú Hài, Mũi Né, Vĩnh Thủy ....đâu đâu cũng thấy rừng dừa và những hàng dương chao đão trong gió lộng, tàng cây mềm mại cho bóng mát chống cái nắng gay gắt ban trưa … Đuờng Nhà Thuơng, duới những cây cột đèn, nguời ta bán Ốc Huơng, Ốc Ruốc, Bánh Căng, Mía ...Mọi nguời ngồi trên cái ghế gỗ rất thấp, tay cầm chén có bỏ tóp mỡ và nuớc mắm đỏ, chanh, tỏi, đuờng, ớt ...chờ cho Bánh Căng chín vàng ...Chao ơi, ngon quá !

Bà và Cha Mẹ Túy vẫn dặn dò bọn trẻ không đuợc ăn thức ăn bán ngoài đuờng, ruồi bu kiến đậu, nguời ta làm không sạch, ăn vô sẽ bị đau bụng đi chảy ...Nên cả bọn trẻ dặn nhỏ vào tai nhau về nhà nói láo với Cha Mẹ và Bà !.

Ngày xưa, khi Tôi còn bé, Phan Thiết nồng nặc mùi nuớc mắm, mùi cá, mùi các loại mắm như : mắm sặc, mắm thu, mắm mòi, mắm dảnh ... , mùi ruốc, mùi xác cá ... Người đi ngang qua Phan Thiết vẫn bịt mũi chê hôi tanh. Nguời nơi khác vẫn chế diễu Phan Thiết và nguời ở Phan Thiết về các mùi ấy !!... Mà thật, những bao xác cá bốc mùi nhiều ngày nằm ở sân ga Phan Thiết hay ở vùng Thùng Lều nuớc mắm, chờ chở đi các nơi khác làm phân bón cho cây, những hũ mắm, tĩn nước mắm chất cao chờ xe bốc dở đi các Tỉnh ... làm Phan Thiết mang tiếng, không oan Thị Kính chút nào!. Nhưng Tôi vẫn thấy thích Phan Thiết và yêu Phan Thiết vì nơi đó đã gắn liền với một phần đời Tôi thuở thơ ấu, êm ấm sống  với Bà .

Tôi nhớ Phan Thiết với những chiếc bánh rế chiên vàng, ngọt  lịm, tuơm mật mía đuờng , có rắc chút mè, thơm lạ lùng, sao mà ngon chi lạ !!.

Bà Ngoại hay tự tay làm món gỏi cá Mai danh bất hư truyền , ai đi tới Phan Thiết hay đi xa khỏi Phan Thiết đều nhắc nhở … Cá nục tuơi thuyền chài vừa đánh về , Bà đem hấp, hai Bà cháu chấm cá với mắm nêm, thêm vào rau sống, bún. Đôi khi gói tất cả rau thơm, bún, cá trong bánh tráng để chấm mắm trộn với tỏi, ớt giã nhỏ, riềng, thơm, chanh, đường... Bà mua đuợc cá tuơi hay các loại mắm ngon nhờ quen với các Thùng Lều hay ghe chài bên Cồn, ghe vừa về bến là Họ gánh bán ngay, tận nhà.

Cốm Phan Thiết thì Tôi nhớ đời !, một chút gừng, một chút Me chua, và Cốm dẻo dính răng vì mật mía ...ngon chi lạ !

Tuy ngày ấy còn bé lắm mà Tôi không quên chi cả,Tôi nhớ trong Động có nhiều Cồn Cát, có những đứa trẻ thả diều, sáo kêu vi vu ..vi vu ... Ở trong đó có nhiều cây Mãng Cầu, có 2 loại trái Mãng Cầu : dai hay bở, cắn vào nuớc chảy ra trong răng, ngọt lịm, nhớ đời !! ... Có lần Tôi cùng Túy chơi đào giếng ở Cồn Cát, mới khoét có chút xíu đất cát thì đã thấy có nuớc chảy ra , khoái chí quá, 2 đứa càng đào sâu hơn để lấy nuớc trong giếng dùng chơi nấu ăn . Chúng Tôi đi xe đạp trong nhà Cha mẹ Túy, đi xe đạp núp duới gậm bàn trốn mọi nguời, và tuởng tuợng là cho xe vô nhà chứa xe .

  Bà ơi, Con nhớ Bà lắm, Bà dạy Con cách ăn, cách nói, cách đứng, cách ngồi … sao cho phải phép. Trong bửa ăn, ngậm miệng nhai từ tốn, không đuợc chắp. Truớc khi ăn phải nhớ nói :" Mời Bà thời cơm" .
Đi phải thưa, về phải trình :" Thưa Bà Con đi học", " Thưa Bà con về"...
Giuờng ngủ chăn màn xếp dọn, trãi khăn phủ thẳng tắp . Áo quần trong tủ ngăn nắp trật tự . Còn bao điều Bà dạy cho Tôi, không sao kể hết .... Bà ơi, bây giờ Con cũng dạy cho các Con của Con những điều mà Bà đã dạy cho Con ngày ấy, giống y hệt .
Rồi Bà đau rất nặng, nhưng Bà trối trăn nhờ Ba Túy dẫn Tôi đi cắt tóc ở tiệm gần Bệnh Viện Phan Thiết, gần dãy 30 căn.
Ngày Bà mất, Tôi mới 7 tuổi . Tôi chẳng biết chết là gì ...chỉ nghe nguời ta nói là Bà đã chết . Tôi ngây ngô và vì thuơng Bà, Tôi nằng nặc đòi nằm trong cái hòm với Bà để ngủ chung như những đêm truớc đó, bên Bà !. Mọi nguời ngăn cấm, cản trở, Tôi giận dữ chạy quanh nhà khóc suớt muớt : Bà ơi !...Bà Ngoại ơi !! .
Khi hấp hối, vì không có Bà Con ruột thịt ở bên cạnh, Bà đã trăn trối với những nguời Bạn là  Ba Mẹ của Tuý, giao hết tiền, vàng bạc, nữ trang ( mà Bà đã tiện tặn dành dụm suốt 1 đời đi làm trong Bệnh Viện) cho Ba Mạ Túy nhờ trao lại , sau này, cho nguời Em ruột ở Huế hay đưa cho Mẹ Tôi, vì Mẹ Tôi đã đi tu nghiệp về y tế ở tận Canada.

Ba Mẹ Túy đã dùng một phần số tiền Bà để lại để  trả $ thuốc thang cho Bà khi Bà ngã bệnh và cùng vài người bạn, lo đám tang cho Bà , cùng việc cúng giổ trong Chùa và đưa Bà ra ngôi mộ.
Xong việc ma chay, Ba Mạ Túy thấy Tôi một mình  buồn rầu khóc Bà trong căn nhà trống vắng nên đưa Tôi về nhà chơi với mấy nguời Con trong nhà, để may ra Tôi có bớt buồn hay không. Mà Tôi cũng tạm nguôi ngoai một chút, vì nhà ấy có con Nhồng biết nói, biết cuời giống y như nguời ta. Nó cuời dòn dã, nó nói huyên thuyên ....
Túy cho nó ăn trái cây, ăn ớt giã nhỏ, và bảo Tôi :
-" Đừng có đứng sát gần chuồng Nhồng quá, nó có thể mổ mắt Mình ! " .
Tôi le luỡi, lẹ làng dang ra.

Phía trên chuồng Nhồng là 1 giàn nho, chùm trái treo lũng lẵng, nhưng mà rất chua, chỉ để nhìn, không ăn đuợc. Vuờn sau là gốc chuối với nải Chuối treo dài xuống đất . Tôi vẫn đứng nhìn Túy cho đàn gà, vịt, ngỗng, gà Tây, gà Sao ăn thóc và uống nuớc . Trong vuờn có mấy cây dừa, mấy cây trứng cá ngọt lịm và thơm và 1 cây Me, trái cong vòng, bọn trẻ vẫn chấm trái Me ăn với mắm Ruốc, chua nhức răng và nhăn mặt.

Chúng Tôi lại lén Cha Mẹ Túy đi ăn bánh căng, đi lễ ốc Ruốc ...Chúng tôi lại có dịp đi xe đạp, chở nhau, ở trong nhà ...ra chợ Gò, Phường Phú Trinh, mua Bánh Tráng Mạch Nha , mua những vòng trái Bồ Quân ngọt màu nâu sẫm, đeo vào cổ, bứt ăn dần ...vô chơi trong Động Cát ...
Rồi Ông Cậu từ Huế vào, rồi Mẹ từ Canada về . Hai nguời khóc lóc đi thăm mộ Bà và sau đó Mẹ giao Tôi cho Ông Cậu đem về Huế ở với gia đình Ông. Ba Má Túy cũng giao số tiền, của cất giùm Bà cho Mẹ Tôi .

Mùa Hè năm 1957, Tôi về xứ Huế, mùa Phuợng đỏ có ve sầu kêu liên miên … Tôi theo bọn trẻ đi bắt ve bằng mủ Mít, tìm ve theo tiếng nó phát ra. Ngày nghỉ học, Tôi đạp xe lên Nam Giao, tới nhà Dì M., cậu Út . Ở đây vui, vì có hồ cá rộng, Duợng hay thả Cám cho cá ăn và những lần Ông đi săn Chồn, chúng tôi đuợc ăn thịt Chồn. Nghĩ lại thấy mà ghê !!. Dì, Cậu hay dành những chùm khế ngọt hay ổi chín cho Tôi, nên Tôi khoái lên đây lắm. Tôi ở vùng Phú Cam, đi học phải qua hai cái Miễu thờ khói nhang âm u. Không biết ai đã dạy cho Tôi mà khi nào đi ngang qua đây là Tôi bấm tay chữ Vạn và niệm Phật cho Ma Quỷ không nhập vào Mình !!  Theo với thời gian, Tôi đã bớt buồn, bớt khóc khi nhớ Bà . Nhưng vẫn luôn luôn nhớ Bà, không gì có thể thay thế đuợc Bà !!.

  Ở nhà Ông Cậu, thấy hai Dì gánh nuớc, Tôi cũng gánh, cho là 1 trò vui . Họ tập cho Tôi lúc đầu gánh 1 chút, sau Tôi gánh đuợc đầy thùng, thấy cũng thích thú. Khi Tôi lên 13 tuổi, Tôi bắt đầu suy nghĩ :” Gánh nuớc, làm việc nhà … không phải là trò chơi !!”.
Tôi nói với Thu, cô bạn thân mỗi ngày cùng Tôi đạp xe đi học , và kể cho Thu nghe rằng :
-" Ngày xưa, Bà tao khi còn sống có kể rằng : tên Cha Mẹ trên giấy tờ của tao không phải là Cha Mẹ thật, cái Bà ở Sài Gòn mới là Mẹ ruột của tao " .
Thu bàn mưu tính kế cho Tôi :
-" Rứa thì Mi viết thơ vô Sài Gòn, Mi kêu đại Bà bằng Mẹ, Mi nói Mi ở đây khổ lắm, buồn lắm ...Mi nhớ Bà lắm, Mi phải năn nỉ xin Bà đem Mi vô Sài Gòn ở, mà phải xin cho bằng đuợc !.
Ở Sài Gòn suớng lắm, vui lắm !!. Tao chắc chắn với mi như vậy !. Nghe nói đuờng xá, nhà cửa ở Sài Gòn rộng lắm, đẹp lắm, đèn sáng trưng ... bao nhiêu là xe hơi ...Còn nếu Mạ Mi không chịu đem Mi vô Sài Gòn thì Mi trốn qua nhà Tao ở, Cha Mẹ Tao dễ tánh và thuơng người lắm, Tao sẽ xin Ba Mạ Tao nhận nuôi mi  !!. Mà nhớ lấy địa chỉ của Ba Tao làm trong Nhà Thuơng Huế để gởi thơ , không cho ai hay biết chuyện ni hết !!".
Tôi nghe lời Thu, Tôi đã viết thư cho Mẹ Tôi. Hai tuần sau Tôi nhận đuợc thư Mẹ tôi trả lời . Mẹ viết là Cô T. sẽ đưa Tôi vào Sài Gòn ở với Mẹ.
Thu đạp xe đưa ngay thơ cho Tôi. Nghe Tôi đọc thơ xong, Thu mừng quá, ôm Tôi, rồi sau đó, chợt nhớ ra là sẽ xa Tôi, Thu khóc.
Tôi cũng khóc theo. Hai đứa đã ôm nhau khóc hết nước mắt ...!!

  Cuộc sống ở Sài Gòn đúng là văn minh, đầy đủ vật chất hơn, nhưng lòng Tôi sao cứ nhớ hoài Bà và Cô bạn tốt thuở nhỏ : Thu.

  Rồi Tôi đi qua sống ở Paris ( Pháp) theo diện sum họp gia đình. Tôi đã phấn đấu rất nhiều để có bằng cấp và 1 nghề trong tay, rồi  Tôi lo toan mọi công việc từ lớn tới nhỏ cho cơ sở làm ăn do chính Tôi lập ra , cùng lúc chăm sóc nuôi dạy mấy đứa con, với sự giúp đỡ của Chồng Tôi.

Có mấy mùa Hè, Cô bạn hồi nhỏ của Tôi ở Phan Thiết, Túy, tới nhà Tôi chơi ở vùng phụ cận Paris, chúng tôi đã bày ra làm những món đặc sản của Phan Thiết : Cá nục kho ăn với bún, rau thơm trồng trong vuờn, tuơi xanh vì mới bứt . Vừa xong một bữa ăn là đã tính tới bữa kế tiếp sẽ nấu món gì trong số các món ở Phan Thiết …!"
-“Ngày mai nấu Mì Quảng nhé, tối nay thì món vịt hầm măng ...".
Rồi chè chuối, bánh khoai mì, bánh da lợn ...
Rồi sau đó hai nguời cùng la hoảng :
-" Chết rồi !! Mình lên cân !!".
Làm sao mà vừa thuởng thức các món đăc biệt của Phan Thiết mà khỏi phải lên cân ??.

Truớc nhà Tôi là một cây cột đèn điện, ánh sáng lan vào vuờn Hồng, tỏa sáng trên bàn ăn đặt ngoài trời, cạnh những khóm Hồng đại đoá thơm ngát. Hai Chị Em ngồi vào bàn, ăn những món Phan Thiết và nhắc lại hoài những kỷ niệm thơ ấu ở Phan Thiết. Đã có quá đủ điều kiện cần thiết để gợi lại giấc mơ xưa … Chúng mình đã hẹn nhau rồi, sẽ về Phan Thiết để đi tắm biển, ngồi duới cây cột đèn đuờng Nhà Thuơng, ăn lại Bánh Căng ....để những giấc mơ đã qua sống lại, trong ngày nay , qua ngày mai....

  Ngày hôm nay, ngồi trong khu vuờn Hồng quanh căn nhà của Tôi vùng phụ cận Paris, Tôi đã tự tay trồng hoa, trồng cây, làm vuờn và săn sóc tuới bón vuờn mỗi ngày, các Con Tôi quanh quẩn bên cạnh . Tôi đã có trong tay một mái ấm gia đình sau nhiều năm làm lụng phấn đấu trong xã hội phuơng Tây này, nhưng sao lòng Tôi vẫn huớng về những kỷ niệm với Bà và với Cô bạn hồi nhỏ: Thu.

Tất cả đã xa, nhưng tất cả vẫn sống động và rõ nét những lần Tôi ngồi nhớ lại quá khứ ... Những kỹ niệm ngày thơ làm rưng rưng nuớc mắt, nhưng cũng đã làm ấm lòng nguời xa quê huơng, xa Phan Thiết, xa Huế .

Tôi tự nhủ : Rồi sẽ về thăm Huế, thăm Thu, thăm Mộ Bà, thăm Phan Thiết ....để những giấc mơ đã qua sẽ sống lại ...

HỒNG CÚC